จากมาตรการ CDM ถึง BCA เพื่อลดโลกร้อน แต่เพิ่มอุปสรรคให้การค้าระหว่างประเทศ (ตอนจบ)
โดย วีระพล จิรประดิษฐกุล
ในบทความฉบับที่แล้ว ผมพูดถึงเรื่องการพัฒนาการของ “กลไกการพัฒนาที่สะอาด :CDM” ไปสู่ “มาตรการปรับคาร์บอนก่อนข้ามพรมแดน Border Carbon Adjustment : BCA” จากความวิตกกังวลของชาติมหาอำนาจเรื่องภาวะโลกร้อนในอดีต นำไปสู่ต้นทุน และกลายเป็นพันธนาการให้กับตัวเองในที่สุด ตอนนี้มาดูกันว่าผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น และประเทศผู้นำเหล่านี้จะผ่องถ่ายภาระมาสู่ประเทศกำลังพัฒนาให้ร่วมรับผิดชอบอย่างไร และประเทศไทยเราได้รับผลกระทบ และเตรียมรับมือกับพันธการใหม่แล้วหรือไม่อย่างไร
สำหรับการประเทศไทยได้มีการศึกษาเพื่อเตรียมความพร้อมในการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว โดยสถาบันธรรมรัฐเพื่อการพัฒนาสังคม และสิ่งแวดล้อม ได้ดำเนินการศึกษา “โครงการศึกษาการประเมินผลกระทบจากมาตรการปรับคาร์บอนก่อนข้ามพรมแดน (Border Carbon Adjustment) และการเตรียมความพร้อมของไทยเพื่อรักษาขีดความสามารถการแข่งขันในการค้าระหว่างประเทศ” ในช่วงปี 2553-2554 โดยมี รศ.ดร.ชยันต์ ตันติวัสดาการ นักวิชการ คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นหัวหน้าโครงการ ผลการศึกษาพบว่าสหรัฐอเมริกา ในฐานะผู้ริเริ่มโครงการนี้ กลับส่งออกได้ลดลงแทบทุกสาขานั่นแสดงว่าความสามารถในการแข่งขันของสหรัฐอเมริกาลดลง สาเหตุสำคัญมาจากเป็นเพราะว่า มาตรการ BCA ทำให้ต้นทุนวัตถุดิบนำเข้ารวมผลของภาษีมีค่าสูงขึ้น เนื่องจากราคาวัตถุดิบภายในประเทศปรับเพิ่มตามไปด้วย ส่งผลให้ต้นทุนการผลิตแพงขึ้น และกระทบต่อความสามารถในการส่งออกของสหรัฐอเมริกาในที่สุด สำหรับประเทศไทย สาขาการผลิตที่จะส่งออกลดลงมากที่สุดตามลำดับ ได้แก่ ก๊าซ เหล็ก และเหล็กกล้า ด้านสาขาที่จะส่งออกได้เพิ่มขึ้น ได้แก่ สาขาโลหะอื่นๆ ไฟฟ้า และผลิตภัณฑ์โลหะ และอุปกรณ์ ส่วนผลกระทบของประเทศต่างๆ ที่เป็นคู่แข่งกับไทยนั้นมีทิศทางคล้ายกัน แต่กรณีของโลหะอื่นๆซึ่งเป็นสาขาที่ถูกเก็บภาษีสูงสุดนั้น จะช่วยให้ไทยได้ส่งออกสูงขึ้น ในขณะที่คู่แข่งของไทยโดยเฉพาะ จีน อินเดีย และมาเลเซีย จะมียอดส่งออกลดลง ซึ่งเป็นผลมาจากประเทศเหล่านี้ถูกเก็บภาษีนำเข้าในอัตราที่สูงกว่าไทย
ผลกระทบต่อการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ในภาพรวม พบว่ามาตรการ BCA ส่งผลต่อการลดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์น้อยมากคือ ร้อยละ 0.01 ของปริมาณการก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ก่อนมีมาตรการ ในทางตรงข้ามทำให้สหรัฐอเมริกาสามารถที่จะปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เพิ่มขึ้นด้วย ประเทศที่ได้รับผลกระทบจากมาตรการนี้ ในด้านการรับภาระเพื่อลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์มากที่สุดได้แก่ ประเทศจีน (ลดลง 1.46 ล้านตัน) รัสเซีย (ลดลง 0.89 ล้านตัน) และอินเดีย (ลดลง 0.41 ล้านตัน) สำหรับประเทศไทยมีการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ลดลง 0.45 ล้านตัน จากการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์กรณีที่ไม่มีมาตรการ BCA
ในขณะเดียวกัน กลุ่มประเทศEU ก็ได้พิจารณาออกมาตรการ BCA เช่นกัน โดย คณะกรรมาธิการยุโรปได้เปิดรับฟังความคิดเห็นสาธารณะ (Public Consultation) เกี่ยวกับแนวทางการเก็บภาษีคาร์บอนข้ามพรมแดน (Border Carbon Adjustment: BCA) ระหว่างวันที่ 22 กรกฎาคม – 28 ตุลาคม 2563 โดยมี 3 แนวทางในการเปิดรับฟังความคิดเห็นได้แก่ (1) การประเมินความเป็นไปได้ทางกฎหมาย และเทคนิคตามมาตรการ BCA หรือการขยายขอบเขต European Union Emission Trading Scheme : EU ETSมาใช้กับสินค้านำเข้า (2) การประเมินผลปริมาณ และราคาคาร์บอนสำหรับสินค้านำเข้า และ (3) กลุ่มสินค้า และอุตสาหกรรมที่มีความเสี่ยงของการรั่วไหลของคาร์บอนสูงสุด ทั้งนี้มีแผนงานที่จะออกกฎหมายเกี่ยวกับมาตรการBCAภายในปี 2564 และจะมีผลบังคับใช้ภายในปี 2566
ในปัจจุบันกลุ่มประเทศEU ได้ใช้ระบบการซื้อขายใบอนุญาตปล่อยก๊าซเรือนกระจกภายใต้ระบบ European Union Emission Trading Scheme (EU ETS) ตั้งแต่ปี 2548 เพื่อเป็นกลไกควบคุมการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และการจัดการปัญหาการั่วไหลของคาร์บอน (Carbon Leakage) จากภาคอุตสาหกรรม จากประเทศสมาชิก EU โดยมีการกำหนดเพดานการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ จากประเทศสมาชิก หรือบริษัทแต่ละราย สำหรับรายที่ปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ต่ำกว่าเกณฑ์สามารนำส่วนต่างไปขายให้แก่รายอื่นที่ต้องการปล่อยก๊าซมากกว่ากำหนด รวมทั้งการกำหนดให้แต่ละอุตสาหกรรมหรือ โครงการที่เข้าเกณฑ์ จะต้องจัดทำรายงานการปล่อยก๊าซประจำปี และส่งให้หน่วยกำกับดูแล เพื่อจัดสรรสิทธิการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ต่อไปสินค้าที่คาดว่าจะได้รับผลกระทบเป็นสินค้าที่ใช้พลังงานในการผลิตอย่างเข้มข้น และปล่อยก๊าซเรือนกระจกจากขบวนการผลิตสูง ได้แก่ เคมีภัณฑ์ ซีเมนต์ เหล็ก และแบตเตอรีรถยนต์ เป็นต้น
สำหรับประเทศไทยนั้นได้มีการตื่นตัวกันของภาคเอกชน โดยเมื่อเร็วๆนี้ นายชัยวัฒน์ โควาวิสารัช President & CEO บมจ. บางจาก คอร์ปอเรชั่น ได้เปิดเผยว่า กลุ่มบางจากร่วมมือกับองค์กร และหน่วยงานต่าง จากหลากหลายอุตสาหกรรม ทั้งขนาดใหญ่และเล็ก จัดตั้ง Carbon Market Club ขึ้นโดยได้รับการสนับสนุนจากสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย และองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (TGO) เพื่อส่งเสริมการซื้อขายคาร์บอนเครดิต ทั้งในรูปแบบองค์กร และบุคคล เพื่อเป็นการเตรียมตัวผู้ประกอบการ สำหรับอุปสรรค และโอกาสทางการค้าในรูปแบบใหม่ที่จะนำไปสู่สังคม Net Zero
ในส่วนของภาครัฐเองก็มีการตื่นตัวที่จะต้องลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก เพราะว่าในการประชุมสมัชชาประเทศภาคีอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ครั้งที่ 26 ที่เมืองกลาสโกว์ สหราชอาณาจักร หรือ COP26 ระหว่างวันที่ 1-12 พฤศจิกายน 2564 ประเทศไทยจะต้องประกาศจุดยืนในการลดการปล่อยเรือนกระจก โดยเฉพาะการกำหนดเป้าหมายการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์เป็นศูนย์ในปีไหน ซึ่งในเรื่องนี้ทางกระทรวงพลังงาน โดยคณะกรรมการบริหารนโยบาย (กบง) ในการประชุมเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2564 ได้มีมติเห็นชอบกรอบแนวทางแผนพลังงานชาติ (National Energy Plan) มีเป้าหมายมุ่งสู่พลังงานสะอาด ลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ภายในปี 2580 มีทิศทางนโยบาย (Policy Direction) 5 ด้าน ผู้เขียนจะมาเล่าในรายละเอียดต่อไป
